Но к началу сентября погода вдруг резко и совсем нежданно переменилась. Сразу наступили тихие безоблачные дни, такие ясные, солнечные и теплые, каких не было даже в июле. На обсохших сжатых полях, на их колючей желтой щетине заблестела слюдяным блеском осенняя паутина. Успокоившиеся деревья бесшумно и покорно роняли желтые листья

Najlepszym komentarzem poematów bywają okoliczności, w pośród których one powstały i to tło historyczne, na którem poeta zarówno ze swoim czasem występuje i rozwija się. „Kto chce poetę zrozumieć, niech idzie do jego kraju," powiedział niegdyś niemiecki wieszcz — i powiedział wielką prawdę

— Spuście nam na ziemskie niwy Zbawcę z niebios... — biskup Unger nagle przerwał śpiew, którym chciał umilić drogę sobie i swoim „świętym młodziankom”, bo usłyszał w zaroślach po lewej stronie traktu jakiś tumult. Wstrzymał konia, żeby nasłuchiwać. Wystarczyło jednak, aby usłyszał łacińskie auxilio! — na pomoc! — i nie zastanawiając się, komu spieszy z ratunkiem, spiął rumaka i odwracając się do swej „kapelanii”, krzyknął:

cała mądrość

Tem wszystkiem, czem się można wpatrzeć w świat i dalej.
Co widziały te oczy, nim w tysiącu alej
Zginąłem, jedną chatę rzucając za sobą